Đồng thuận cũ, bất đồng mới

Kết thúc cuộc gặp vừa qua ở Canada, bộ trưởng ngoại giao các nước thành viên nhóm 7 nước công nghiệp hàng đầu thế giới (G7) thông qua được tuyên bố chung. Nếu chỉ nhìn vào điều này thì thế giới của G7 vẫn lành lặn và yên bình. 

Trong tuyên bố chung chỉ thấy toàn nhất trí và nhất trí, bất kể là đề cập đến chuyện chính trị – an ninh khu vực, châu lục hay thế giới. Nhưng trong thực chất, sự đồng thuận này của G7 là cũ chứ không mới, bởi xưa nay các thành viên của nhóm vẫn dùng cách thể hiện chung chung để che giấu những bất đồng cụ thể.

Những bất đồng hiện nay lại mới chứ không cũ, chủ yếu là giữa chính quyền mới ở Mỹ với các thành viên còn lại của nhóm. 

Chúng liên quan đến việc Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế quan bảo hộ thương mại đối với cả Canada và các đồng minh của Mỹ ở châu Âu, tham vọng mở rộng lãnh thổ nước Mỹ – từ đó động chạm đến Canada, đảo Greenland, kênh đào Panama, Dải Gaza – và quan điểm chính sách của ông đối với Nga và Ukraine.

Những bất đồng mới này được che đậy rất khéo trong bản tuyên bố chung nói trên và phải qua chắt lọc con chữ mới nhìn ra được. Chúng ẩn hiện ở 4 khía cạnh.

Thứ nhất, trước cuộc họp nói trên, Tổng thống Donald Trump và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã đề cập đến khả năng đưa Nga trở lại nhóm để G7 lại trở thành G8 hoặc G7+Nga. Đấy là điều mà 6 thành viên còn lại hiện không thể chấp nhận. 

Chỉ mới là ý tưởng sơ khai của riêng phía Mỹ nhưng đủ tác động rất tai hại đến nền tảng tin cậy lẫn nhau giữa Mỹ và 6 thành viên còn lại. Một khi lòng tin bị sứt mẻ thì hợp tác với nhau khó có thể thuận buồm xuôi gió và hiệu quả thật sự.

Thứ hai, Mỹ không muốn – trong khi các thành viên khác của nhóm rất muốn – G7 đưa ra cam kết mạnh mẽ và rõ ràng về bảo đảm an ninh cho Ukraine trong tương lai và khích lệ Ukraine kiên định trong cuộc xung đột với Nga cho đến khi đạt được mục tiêu đề ra. 

Do đó, tuyên bố chung năm nay của nhóm không có bao hàm cam kết bảo đảm an ninh cho Ukraine như những lần trước. 

Ở đây, có thể thấy phía Mỹ hiện không muốn có phát ngôn hay cam kết gì trong khuôn khổ G7 có thể ảnh hưởng bất lợi tới việc Washington xích lại gần Moscow, muốn định hình lại mối quan hệ song phương này và lôi kéo Nga vào đồng hành trên con đường tìm kiếm giải pháp chính trị nào đấy giúp nhanh chóng chấm dứt cuộc khủng hoảng Ukraine.

Thứ ba, là bất đồng giữa Mỹ và các thành viên khác về tiếp tục hay không tiếp tục gia tăng trừng phạt Nga. Trong tuyên bố chung nói trên, G7 chỉ đạt được sự đồng thuận quan điểm về quyết tâm chính trị sẽ tiếp tục trừng phạt Nga chung chung chứ không thật sự cụ thể. Cả ở đây cũng thấy Mỹ duy trì dọa dẫm và răn đe Nga nhưng chưa dám làm gì thêm khiến Moscow không hài lòng. 

Thứ tư, trong bản tuyên bố chung năm nay không còn đề cập việc G7 ủng hộ thành lập nhà nước Palestine độc lập. Các thành viên khác của nhóm đã phải nhượng bộ Mỹ ở điểm này để thông qua được bản tuyên bố chung.

Những bất đồng mới nói trên cho thấy chính quyền mới ở Mỹ không buông bỏ nhưng không thật sự coi trọng khuôn khổ diễn đàn G7.